سال سگ ، سال وفا

سال سگ ، سال من و ما و شما

سال سگ ، سال نگهبانی بار و بنه ها

سال با سگ بودن ، سال عوعو کردن

سال تنهائی ها ، سال دشواری ها

سال هم راهی ها ، سال هم دردی ها

سال آزادی ها ، سال زیبائی ها

سال افسار زدن بر سگ ها
.....

ای چه می گویم من ؟

سال سال است و همه روز همین

گر نیاید نوروز ، کی شود تازه زمین ؟

*

نوروز 85 بر تمامی همراهان و هم دردان

دوستان ، آشنایان و نا آشنایان ، دیده گان و ندیده گان ، بسته گان و نابسته گان ، ایرانیان و فارسی زبانان ، سوخته گان

و سر برآورده گان ، هم دردان و هم دلان ، به فهم رسیده گان و دیده گشوده گان ، محکومان و حاکمان ، محبوسان ومحبوسان و محبوسان ، به جان آمده گان و خسته گان و نشسته گان و ...

هر کس : که دردِ دِل آشوبِ " انسان " و " زندگی " را احساس می کند ، مبارک باد .

مبارک و پیروز باد . مبارک و نوروز باد ......

با آرزوی دیگر شدن و خود شناختن و همراهی و هم دلی ، صداقت و خلوص و صفا

م . ر . زجاجی

ایران – اول فروردین 85

سخن روز - ( از آرشیو خانه )

که ایرج گفته : ( ایران است این جا )

ز کون جمله اشیاخ زمانه * در آوردند میلی ماهرانه
فرو کردند در کون خلایق * " خلایق هرچه لایق " هرچه لایق
چنان " اره به کون " گردیده این خلق * کی می ترسد به جنبد زیرِ آن دلق
نماید پاره اول آخر خویش * تمامی مرد و زن ، با ریش و بی ریش

همه امروز در کونِ رئيسیم * بلیسیم و بلیسیم و بلیسیم
اگر سر خطِ اخبار جهانیم * خلایق گوسپندان ، ما شبانیم
چرا در آغل خود ماندگاریم ؟ * به شب کفتارها را لاشه زاریم ؟
تمامی منفعل ، قومی خطاکار * " خدایا زین معما پرده بردار "
ز اسم " عقل " در پرهیز باشیم * تمامی حیز ، آری هیز باشیم
و گاهی هم به شب ها لیز باشیم * چنین گردد که ما بر خود بشاشیم
چه می گویم ؟ چرا در جنگ با خویش ؟ * همه دزدیم گو خود شاه و درویش
نه اخلاقی ، نه دینی ، نه که فهمی * نفهمی ، آی نفهمی ، آی نفهمی
تمامی منتظر کز در در آید * کسی باردگر ما را بگاید
اگر شاشند این هشتاد ملیون * چه خواهد شد ؟ به رقص آورده میمون
بلی جز ریدن از ماها نیاید * کسی باید شماها را بگاید
چنین جمعیتی ، نسل جوانی * تمامی منتظر، آنی به آنی
تکانی داد باید خواب گردان * عجب کونی ولی ، یک دم بگردان
علاجی جمله بیماران و دزدان * بجوشد لحظه ای این روزمزدان
مگر " مافوق صوتی " یا صدائی * بترکاند دو گوش ما خدائی
که ما خود عاجز از خویشیم اکنون * و می گایند ما را از کس و کون
و آری سن فحشا ، سیزده سال * بود آمار هم امسال امسال
به دانشگاه مان کاه است بسیار * میان کوچه خر ، صد تن ، سه خروار
سه دیگر کارمندانی شریفند * به رشوه خوردن - آری - بس حریفند
دهاتی گردی و شهری کریستال * که وافوری شده - خود - رستم زال
همه فرصت طلب ، بت هر کسی شد * و گردیده است " اکس " این روزها مُد
چه می گویم ؟ خلایق دسته دیزی * همه کوتاه قدان ، زیر میزی
ولی افکارشان بسیار روشن * که می خواند کمیل و ندبه ، جوشن
و دیگر بس کنم ، ریدیم بر خویش * نر و ماده ، مگر نسوان تجریش

که ایرج گفته : " ایران است این جا * حراج عقل و ایمان است این جا "
رگِ گردن ، رگِ گردن ، فراوان * ز اصفاهان و قزوین ، نافِ تهران
خراسانی و رشتی جمله گی مان * جوان های شریفِ آذری مان
همه آماده خور ، تنبل ، تبه کار * همه دلال و بیکار و بزه کار
بدون رنج می خواهد بگنجد * بگنجد ، آی بگنجد ، آی بگنجد
*

( عزیز این یه روی سکه ست ) فتأمل .
شعری از دفتر : " هزلیات " / تهران : محمدرضا زجاجی / اسنفد 84 ( منتشر نشده و گشوده تا کنون )

چارشنبه سوری – بهانه ای به شادی های از یاد رفته
(2)
درست یک سال پیش بود که چنین عنوانی را به مقاله ای دادم ( به آرشیو مقالاتِ وبلاگ نگاه مراجعه کنید ) اکنون می خواهم همین عنوان را در نگاهی آشکارتر و در ابعادی دیگر مورد بحث قرار دهم .
فردوسی می گوید :
چنان فاش گردد غم و رنج و شور * كه شادي به هنگامِ بهرامِ گور
و این سخن تنها گفته ی فردوسی نیست . تمامی منابع تاریخی پیش از حمله ی مغول – که به هر حال امروزه نخستین و گویا تنها مراجع موجود و موردِ اعتنا نزدِ اهل تحقیق هستند – اتفاق دارند بر این که ایرانیان تا پیش از دوران انحلال ساسانیان ، یکی از شاد ترین ملت های جهان بوده اند و به کامیابی و شادخواری عصر " بهرام گور " حتا پادشاهان و وزیران و امیران دوران اسلامی – نیز- مثال می زده اند و هنگامی که دبیران و شاعران ، می خواسته اند امیر یا پادشاهی را مدح گویند ، عدالت گستری و آزادی و کامیابی مردم را در دوران آن امیر یا پادشاه ، به دوران بهرام مانند می کرده اند و می گفته اند : " عصر امیر هم چون دوران بهرام گور ، رعیت کامیاب و شادخوار است " و اصولا در تاریخ ، رفاهِ دوران بهرام گور ، ضرب المثل گردیده است .
و بگذریم و حالا کار نداریم به این که منشور حقوق بشر کوروش در پایه ، خیلی از زمان خویش جلوتر بوده است و حکایت از نگاهِ متفاوت و زمینی ایران و ایرانی به زندگی دارد .
غرض این است که شادخواری و کامیابی ، در تمامی اسطوره های ایرانی آشکار و از تعریف بی نیاز است . چنان که ملت های مجاور و حاکمان و امیران همسایه و حتا خلیفه گان عباسی و اموی - در مجالس خویش - آرزوی دوران بهرام گور را برای اقوام تحتِ حاکمیتِ خود می کرده اند و به عنوان نمونه - مثلا - نزد مورخین معروف است که : دوران عمر بن عبدالعزیز اموی ، یا معتز و مأمون خلیفه گان عباسی و یا دوران قوبلای قاآن فرزند و جانشین چنگیز خان مغول ، همانندِ عصرِ " بهرام گور " مردم در رفاه و آسایش بوده اند و خلیفه چنین و چنان کرده و رعیت راضی و شاد ، شیوه ی امیر را پیش گرفته اند .
اصولا پس از هر هجوم و کشتار و نسل سوزی هائی که توسطِ شاهان جهانگیر و فاتحان بیگانه بر این ملت و قوم می رفته است ، دوباره و اندک اندک جمعیت هائی پا می گرفته اند و امیران غالب در طول زمان و به ناچار ، با ملت های مغلوب در می آمیخته اند و چون به هر حال جمعیتِ عددی فاتحین کمتر از بازمانده گان از هجوم و کشتار و غارت بوده است ، به تدریج ملتِ مغلوب ، جمعیتِ عددی امیران و حاکمان و والیان را ، در خویش هضم می نموده و سرانجام دوباره سر بر می آورده است .
تمامی خلفای عباسی– که بیشترین دوران حاکمیت را پس از اسلام داشته اند – با یکی دو استثناء ، فرزندان زنانی از ملل مغلوب بوده و به اصطلاح از " مادرِ کنیز " زاده اند .
این فاتحان و حاکمان گرچه دهکده ها و جمعیت هائی را - تا آن آخرین نفر- و حتا سگ و گربه و درخت و نهال نورسش ، قتل عام و غارت می کرده اند ، یا جمعیت و مردمی را وادار به مهاجرت های اجباری می ساخته اند ، اما - به هر حال - پس از گذشتن دوران جنگ ، زمان سازنده گی و اندکی آسایش فرا می رسیده و صاحبان قدرت ناچار بوده اند مناطق تحتِ حاکمیتِ خود را آباد کنند و مردم را به آبادانی آن تشویق می نموده اند و گاه حتا " بیت المال " غارت شده از خودشان را - به بهانه های گوناگون - به نزدیکان خویش یا حتا مردم عادی ، بذل و بخشش می کرده اند و کاروان سراها می ساخته اند و راه ها احداث می کرده اند و خلاصه ناچار بوده اند رفاه و امنیتِ عمومی را تأمین و تشویق و ترویج کنند .
می توانیم ( به عبارتی دیگر) بگوئیم : خودِ جامعه و بازمانده گانی که از شمشیر می مانده اند و از عزای مرده گان خویش می آسوده اند ، دوباره زخم ها را ترمیم کرده و جان می گرفته اند و دوران اندک آسایش و رفاهی فرا می رسیده است .
غرض این است که همیشه پس از هر حمله و هجوم و غارتی ، دوران فراوانی و رفاه و کامیابی فرا می رسیده و ملت و رعیت ، اجازه ی تجدیدِ حیات می یافته است .
علتِ این که ادوار اسطوره ای ایران و دوران های پیش از تاریخ آن ، عصر کامیابی عمومی قلمداد شده و همواره در ذهن و شخصیتِ ایرانیان ، گذشته به عنوان سمبل رفاه و شادکامی شناخته شده بوده است ، جز این نیست که این ملت و هویت ، در ادواری که به خود بوده و هجوم و جنگی را نداشته است ، سلسله های پادشاهی ایران صدها و هزارها سال حاکمیت و مقبولیت می یافته اند و شاهان و حاکمان ، به آبادانی کشور می کوشیده اند و رعیت در اوج رفاه و شادکامی می زیسته است .
این که ما هنوز سیزده روز عیدِ نوروز داریم و تا همین دیروز ، بیشترین رقم روزهای جشن و شادی را ، در تاریخ و پیشینه ی خویش داشته ایم و رفاه و کامیابی ادواری چون دوران بهرام گور ، ضرب المثلی تاریخی و شناخته شده نزد معاصران و متأخران تاریخی بوده است ، خود بهترین قرینه و دلیل بر آن است که : در این ملت و هویت " شادی " اصالت داشته است ، یا برعکس " رنج " و چیزی به عنوان عزا و ماتم و گریه و ندبه ، در حافظه ی تاریخی این ملت و هویت وجود نداشته و شناخته شده نبوده است . به همین دلیل هم اکنون سال ها و قرن هاست که آن شادی های دریغ شده را آرزو می کنیم و برای تحقق آن نوع زندگی و آن گونه نگاه به هستی ، خود را به فردا وعده داده ایم و برای پس از مرگِ خویش بهشت و دوزخی ساخته ایم . یعنی جائی را فرض کرده ایم که عدالت معتبر و حاکم باشد و هر کسی به پاداش عمل خویش به رسد .
وجود و حضور نفس این شناخت در حافظه ی قومی ملت و هویتی ، نشانه ی آن است که این هویت ، روزی و روزگاری شادکام و شادخوار و اهل زندگی و زمینی بوده است و انسان را دوست داشته و اصالت را به او می داده و به زندگی زمینی او باوری دیرینه و تاریخی داشته است . شاهان و حاکمان پیشین ایرانی هم ، خود در شکار و شراب و شعر و عشق و طرب و نغمه و چنگ می زیسته اند و جامعه و مردم را نیز ، به آن برمی انگیخته اند و تشویق می کرده اند .
پیدائی شخصیت هائی چون زرتشت و مانی و مزدک که خود هنرمند و شاعر و نقاش و فرهیخته بوده اند و تبلیغ و ترویج اندیشه ی " پندار نیک - گفتار نیک - کردارنیک " که موردِ حمایتِ شاهان و طبقاتِ برگزیده و دانای قوم قرار می گرفته و به وسیله و فرمان ایشان ، مردم را به آن وامی داشته اند و آن شناخت را در میان اقوام و ملت های تحتِ حاکمیتِ خویش ، تبیلغ و تشویق می کرده اند ، خود بهترین دلیل بر اندیشه ی زمینی جامعه و مقبولیت اخلاق والای انسانی - نزد آن مردم - بوده است .
این که می بینیم در تاریخ ، انوشیروان دادگری داریم که به منظور گسترش عدالت و دادخواهی مردم – اعم از خرد و کلان و فقیر و غنی – زنجیر می آویخته است ( حال چه این سخن و ادعا درست و واقعی باشد ، چه نباشد ) حکایت از آن دارد که در حافظه ی تاریخی این ملت و هویت ، شاهانی بوده اند که دادخواهی رعیت را ، پاس داشته و زنجیرعدالت می آویخته اند .
حال چه شده است که اکنون سال ها و قرن هاست این ملت و هویت " رنج اندیش " گردیده و جز گریه و نعش و خون و تقدیس مرگ و گناه کاری انسان و پشیمانی او از زندگی ، چیزی به کف ندارد و غیر از سه ماه محرم و صفر و رمضان و جز هزاران روایتِ شهادت و سیاه پوشی و سیاه کاری و عزا و ماتم ، پی در پی مناسبت های تازه برایش جعل می شود و هر روز گورهای دیگری را ، به گنبد و بارگاه می آرایند و" قبرستان ها را آباد می کنند " خودش اصل ماجرا و تمامی موضوع است ؟؟؟

از هنگامی که " ابومسلم خراسانی " سیاه پوشید و پرچم سیاه برآورد ، تا روزی که شاه عباس بر گور امامان شیعه قطعیه ، در تمامی سرزمین های اسلامی گنبد و بارگاهی - به یادگار کاخ های پیشینیان ایرانی خویش - برآورد ، هرگز از خویش نپرسیده ایم که بر عزای چه چیزی گریه می کنیم و بر مرگِ کدام عزیزی است که این چنین قرن ها و قرن ها به ندبه نشسته ایم ؟ ؟ بر عزای چه و که می گِرییم ؟ ؟ و آن چه چیزی است که اکنون سال ها و قرن هاست از کف نهاده ایم و بر از دست شدن آن عزا گرفته ایم و سیاه پوشیده ایم و خاک بر سر کرده ایم ؟؟ در کدامین ماتم و برمرگِ کدام عزیز ؟ ؟

از روزی که پادشاهان اشکانی و هخامنشی و پارت ها " آکروپولویس " را به آتش می کشیدند ، تا هنگامی که اسکندر ایران و هند را به دستِ قتل و غارت می سپرد و ضحاکِ تازی نژاد ، دو مار از دوش خویش بر می آورد و آهنگری کاوه نام ، درفش دادخواهی برمی افراشت و فریدون از البرز کوه به دست می آمد و دوباره سلسله های اسطوره ای ایران واقعیتِ تاریخی می یافتند ، همواره و همواره یک چیز آرزو و ایده آل قوم ایرانی بوده است و آن هم شادی و کامیابی و رفاهی است که انگار در اعصارِ پیشین خویش داشته و سپس از او دریغ شده است . به همین دلیل هم سلسله های پادشاهی این کشور ، با همان شعارها و ایده آل ها گسترش می یافته اند و مذاهبِ ایرانی همان اخلاق و نگاه را ، تبلیغ و تشویق می کرده اند .
آیا هیچ گاه اندیشیده ایم که چرا اکنون صدها و هزاران سال است که مرگ را گرامی می داریم و تقدیس و تطهیر می کنیم و چرا این گونه به " زندگی " پشت کرده و انسان را گناه کار شمرده و گیتی را محل گذر و هیچ و پوچ و بیهوده دانسته ایم و برای خود بهشت و حور عین و غلمانی را ، در دنیائی دیگر برآورده ایم و تصور کرده ایم ؟ ؟
چند هزارسال و چند ملیون جمعیت ها و نسل های ما ایرانیان ، باید زنده زنده به گور رفته باشند ، تا این گونه از زندگی دل بریده باشیم و شادی و کامیابی را از یاد برده و تنها در حافظه ی تاریخی خویش گرامی داریم ؟ ؟

باید هم که در افغانستان و تاجیکستان به عنوان دورترین سرزمین های ایرانی و پاره هائی از خراسان بزرگ که در مرز شبه قاره ی هند و سرزمین های بودائی نشین نشسته بوده است ، بزرگ ترین مجسمه ی " بودا " خدای دانائی و سکوت ، توسطِ طالبان منهدم شود و در این سوی ایران ، تختِ جمشید به عنوان پایتختِ سنتی هخامنشیان را آب بگیرد و گور کوروش ، در گستره ی سدِ سیوند و تنگه ی بلاغی دفن شود و از ریشه و بن برافتد ، تا آینده گان ما به یاد آورند که روزی مردی از روستاهای یزد ( کعبه ی زرتشتیان جهان ) و " سیدی خندان " از سلاله ی مهاجمین فاتح تازی ، با شال سیاهی به همان نشانه و نیز به عنوان سمبل تاریخی برپائی عزا و ماتم ، بر سر و " عبائی شکلاتی " بر دوش ، در کنار آخرین خرابه های بازمانده از آتش زدن های تازیان ، عکسی به یادگاری گرفته باشد و با لبخندِ تزویری بر لب ، توانسته باشد هشت سال از سرنوشت ساز ترین سال های حیاتِ تاریخی ملت و هویتی را بگیرد و این گونه به گند به زند ...
و آری که این همه سمبل و نشانه است و باید که پیش آید و واقع شود ، تا ما مردم و هویتِ مرده دریابیم و بفهمیم که : " الفاتحه " یعنی ا ل ف ا تِ ح ه ....

و آری ، که دریغا بر زندگی های از دست شده
شادی های کوچک و بزرگِ انسانی
و دریغا بر زیستن ، به پاس داشتِ بودن
دریغا ، شادکامی ها و پای کوبی ها

چهارشنبه سوری تان " نوروز "
و نوروز " زندگی " تان پیروز

م . ر . زجاجی
ایران - توس – اسفند 84

در حدیثِ دیگران :

تا زنده هستم ، زنده هستم
تازنده برانصار بيداد
با اسبي از طوفان و تندر
با نيزه ئي از شعر و فرياد

سیمین بهبهانی
و تقدیم به خودش و همراهانش
زنانی که در این هیاهوی روزمره گی و انفعال ، غنیمتِ وجود خویش را فریاد کردند .

سال نو فصل نو

پیرامون " پرونده ی هسته ای ایران "

" شورای حکام انرژی اتمی " چهارشنبه هشتم مارس 2006 برابر با هفدهم اسفند ماه 1384 سرانجام پرونده ی هسته ای ایران را به " شورای امنیتِ سازمان ملل متحد " ارجاع داد .
نامش را هر چیزی که خواستید بگذارید : گزارش ، ارجاع ، ریپورت یا راپورت ، اتفاق مهمی نیفتاده یا افتاده ، پرونده نرفته گزارشش رفته ، راه برای مذاکره گشوده است ، " شورای امنیت آخر دنیا نیست " وهرچه دلتان خواست بگوئید ، به تریبون و اهداف و منافعی بستگی دارد که سخنان شما را پخش می کند و به قصد مصرفِ مخاطبان و مستمعان خاص خویش ، آسمان و ریسمان را به هم می بافید . یعنی که ...
اما آن چه واقعی و قابل لمس است ، این است که : فصلی تازه در مناقشاتِ اتمی ایران گشوده شده وتحولی بزرگ آغاز گردیده است . نگاهی که حتا ادبیاتِ متفاوتِ خویش را دارد و عرصه ی دیگرگونی را ایجاد خواهد کرد .
سال ها این پرونده در اختیار دکان دارانی بود که از آن دل نمی کندند و ملت و دولتِ ایران را " مال المصالحه ی " اهداف و منافع سیاسی واقتصادی خویش قرار داده بودند . اروپا ، چین ، روسیه و ژاپن سودِ خود را می بردند و مصالح و اهدافِ خویش را نمایندگی می کردند و کار به جائی رسید که دلمان را به حمایت های غیرمؤثر " ورشکسته گان به تقصیر" خوش کردیم و بر سر هیچ چانه زدیم و چانه زدند و اربابِ مصالح در منطقه و جهان ، به همراهِ سرداران سازنده گی و ساداتِ خندان در داخل ، از تهِ دل به ریش ملت های خاورمیانه و آسیا خندیدند و خندیدیم . نمی بینید هنوز که هنوز است ، دل نمی کنند و نکنده اند ؟ ؟
اما آن ها که باید بدانند ، به خوبی می دانند و دانسته اند که : فصل تازه ای گشوده شده و صفحه ای تعیین کننده و تاریخی ورق خورده است واکنون نگاهی دیگر و برخوردی متفاوت – بل متضاد – موضوع را می بیند و بررسی می کند و زمان و مکان ، اقتضای سیاست های جهشی و مدبرانه وشجاعانه و قاطع را دارد .
درست است که هنوز هیچ اتفاقی نیفتاده و هیچ دری هم ، بسته نشده است ، طرح روسیه و حمایتِ چین و ژاپن ، ادامه ی مذاکره با اروپا و گروه نم و حتا ونزوئلا و کوبا و دیگران و دیگران ، هم چنان به قوتِ نیم بند و تمام بندِ خود باقی هستند ، هند هم گاه چشمک می زند و گاه مرتد می شود ، تحولاتِ شگرفِ منطقه نیز هر روز نو می شود و ....
اما و اما - خودمان را گول نزنیم - اکنون عرصه ی دیپلماسی و میدان فعالیتِ سیاسی دگرگون و تازه ای آغاز شده است که سیاست مداران و هیئت های مذاکره کننده و درایت های کاردان و دلسوز و صادق را ، به خود می خواند و " هل من مبارز " می طلبد .
من بدون این که قصد هیچ گونه مقایسه ای را داشته باشم - از بابِ آن که گفته اند : " در مثل مناقشه نیست " - می خواهم جمله ای از گزارش هربرت فن دیرکسن ، سفیر آلمان نازی در لندن را که پس از نطق سرنوشت ساز " نویل چمبرلن " نخست وزیر انگلستان در روز هفدهم مارس 1939م خطاب به مجلس عوام آن کشور، در آغاز جنگِ دوم جهانی ، به وزارت خارجه ی آلمان می فرستد و آن نقطه ی عطفِ ناگهانی و تغییر دیدگاهِ " نخست وزیر خوش نیت و چتر به دست " را حکایت می کند ، بازگو کنم . باشد که ناباوران را زنهاری گردد .
( فن دیرکسن روز هجدهم مارس در گزارش مفصلی به وزارت خارجه ی آلمان اخطار کرد : " پروردن هر پندار بی پائی که شیوه ی اندیشه ی بریتانیا در موردِ آلمان ، از پایه و بن دگرگون نگشته است ، خطا خواهد بود " ... ) ( ظهور و سقوطِ رایش سوم 2/705 ) .
در اینجا نمی خواهم روندی را که در سال های گذشته و به ویژه در دوران به اصطلاح اصلاحات ، یا هیئت های مذاکره کننده ی قدیم و جدید ، دنبال شده و کار را به اینجا و اکنون رسانده است ، تحلیل نمایم و گناهی را بر گردن این و آن بیندازم ، بلکه می خواهم دوباره تأکید کنم بر این که : نشناختن تحول وعدم درکِ فصل تازه و نگاهِ جدید ، بزرگ ترین و زیان بارترین قصور و تقصیری خواهد بود که مرتکبان احتمالی آن را - نه چندان دیر- از کِرده ی خویش پشیمان خواهد ساخت .
و فرجام سخن این که : - به باور من - شرایطِ تازه و فصل دگرگونی که از هشتم مارس 2006 گشوده شده است - در همان حال که تهدیدی آشکار و جدی است - فرصتی استثنائی و تاریخی و سرنوشت ساز را نیز فراهم آورده است ، تا ایران را در کنار متحدان و متفقان حقیقی و واقعی خویش قرار دهد و در " مثلثِ قدرتی " در حال شکل گیری و تعیین کننده و مقتدر برآورد وجایگاهِ او را- در جهانی از آن صلح و آزادی و کامیابی - تثبیت کند .
اما این دوران و نگاه - احیانا - بسیاری از مواضع دوپهلو ، یکی به نعل و یکی به میخ زدن ، بازی و بازی گری ، فرصت طلبی و زورآزمائی با رقیبان ، منفعت جوئی های حقیر و آنی ، لاس زدن های دروغین و بی پشتوانه و وقت گذرانی های مسأله ساز را ، پشتِ سر نهاده و زبانی آشکار و قاطع را به ارمغان آورده است . هنگامه ای که دیگر به لیت و لعل بسر نخواهد آمد ، اما برای دوستی های تازه و شکل گیری قدرتِ های واقعی و منبعث از اراده ی آگاهانه و آزادانه ی عمومی و نیز متفاوت و تأثیر گذار در منطقه ی خاورمیانه و جهان ، فرصتی بی بدیل و غیر قابل رقابت را – به ویژه برای مردم ایران – فراهم می آورد و صد البته که چنین جایگاه و شناختی ، تحولی اساسی در دیدگاه های سنتی را می طلبد و نیازمندِ اراده ای استوار و آهنین و شجاعت و قاطعیتی نمونه ، دراتخاذ تصمیم گیری های بزرگ و متفاوت و تاریخ ساز است .
و آری که این عرصه جولان گاهِ هر خار و خسی نیست و با گام هائی جهشی و درایتی کارآزموده و کاردان ، انسان های بزرگ و از خود گذشته و بی تزلزل را ، در تنگ ترین و دشوارترین مقاطع حیاتِ بشری ، به خویش می خواند و خواهد خواند .
نگاهِ نو و فصل تازه تان مبارک باد .

و التمام .

« بهاريه‌»
«اسفند بسوزيد كه گل از سفر آمد»

زيبايي مهتاب ز اندازه برون شد
دامان شكيب از پر پروانه فزون شد
ديديم كه در بستر گل بوي گلاب است‌
سرشار ز مي جام شقايق همه خون شد
از ديدن نوروز دل پير جوان شد
سرماي سحر جامه‌ ي صد رنگ به بر كرد
گيلاس زالماس يكي تاج به سر كرد
خورشيد بر افروخته رخ ، خوشه ی زر كرد
بلبل به فغان آمد و آفاق خبر كرد
فرمود : بهار آمد و عيدِ همگان شد
سبزينگي از گستره‌ي دشت برآمد
هنگامه‌ي رقص است ‌، شب غصّه سر آمد
تن پوش سپيدي‌ِّ عروس سحر آمد
اسفند بسوزيد كه گل از سفر آمد
سرسبز و همه رنگ كران تا به كران شد
البرز بدر كرد زتن رخت زمستان‌
پوشيد ز آلاله همه جامه بيابان‌
تب‌ خال بجوشيد ز سيماي درختان‌
آمد به خروش از نفس‌ِ باد ، بهاران‌
نرگس به عروسي‌ِّ سپيدار چمان شد
از بوي خوش ياس ‌، شده مست صنوبر
بيد آمده با گيسوي آويز به محشر
در جِلوه شده سرو ، منم سبز سراسر
خورشيد برآورده تن سوز ز خاور
گرديد همه چشم و به صحرا نگران شد
شد موسم مي‌خوردن و سرمستي عشاق‌
نوروز بپاشيد گل ناز در آفاق‌
از گرم حضورش شده طي سردي شلاّق‌
در تهنيت مقدم او غنچه‌ي مشتاق‌
بگشود لب و عيد به گل‌زار عيان شد
*

شعری از دفتر به اصطلاح چاپ شده یِ : " از کوچ ها تا کوچه ها " / تهران : 1382 .

از آرشیو خانه

پيرامونِ اصول و اصول گرايی

27 سال است که آقايان با تمامِ توان و با در اختيار داشتنِ تمامیِ اهرم هایِ قدرت و ثروتِ کشور، کوشيده اند " اصولِ خاصی " را که قرن ها از سویِ " متوليانِ مذهب " - به عنوانِ يک ايده آل - مطرح می شده است ، اجرا نمايند و از آن " اصول " حراست کنند - و انگار که کرده اند - .
از سالِ 58 و" رفراندومِ جمهوریِ اسلامی " تا کنون ، هزاران نهاد و مرکز و موسسه برایِ احيایِ " مبانیِ اسلامی و شيعی " تأسيس گشته و داير بوده است . از قانونِ اساسی و قوانينِ حقوقی و جزائی گرفته ، تا مدنی و " مجازاتِ اسلامی " تمامی تحتِ تأثير و اداره یِ اصول و موازينِ اسلامی بوده و از شورایِ نگهبان و سه قوه و مجمعِ تشخيص ، تا دولت و حوزه و دانشگاه و تلویزیون و دیکر وسائل ارتباط جمعی و تمامی مراکزِ پيدا و پنهانِ قدرت - همه و همه - در 27 سالِ گذشته کوشيده اند کشور را بر مبنای " اسلام سیاسی شیعی " اداره کنند و نمونه ایِ از حاکميتِ دین را ، در جهانِ اکنونی تعريف كنند و به اجرا در آورند .
غرض اين است که پس از 27 سال حاکميت و اجرایِ " اصول و مبانیِ اسلامی " ( و حالا بگذریم از این که مردم برای سیب زمینی و پیاز انقلاب کردند یا چیزی دیگر ) چيزِ شگفتی است که تازه دَم از " اصول گرائی " می زنند و می خواهند اجرایِ اصولِ اسلام و انقلاب را ، اولويتِ نخستينِ کشور قرار داده و آن را احيا کنند ...
بايد پرسيد که : مگر اجرایِ اصولِ اسلام و انقلاب متوقف شده بود ؟ يا تا کنون متوقف مانده است که شما تازه می خواهيد آن را اجرا و احيا کنيد ؟
27 سال است که اين اصول بر تمامیِ شؤونِ جامعه ، از دانشگاه و حوزه و مراکزِ فرهنگی و موسساتِ آموزشی گرفته ، تا مقولاتِ سياست و اقتصاد و حتا ذهن و روانِ ايرانيان و خصوصی ترين و شخصی ترين مسائل ايشان ، حاکم و مسلط بوده است و شما آقايان 27 سال است که در حالِ اجرایِ آن اصول هستيد ، آن وقت تازه از اصول و اصول گرايی سخن می گوئيد ؟؟ و می خواهید تعریفِ خاص و تازه ای از حاکمیتِ سیاسی روحانیتِ شیعه را ارائه کنید ؟ چه بوده است که مردم ایران ندیده اند ؟ و پیروی یا تحمل نکرده اند ؟ ؟
چيزِ شگفتی نيست ؟ چیست ؟ ؟
مگر در 27 سالِ گذشته چه می کرده ايد ؟ ؟
خير . اين جناح بندی ها و راست و چپ و اصلاحات طلبی و سنتی و مدرن کردن و اکنون هم " اصول گرائی " و احیای مبانی خاص ، به گوشِ هر کس که برود ، به گوشِ من يکی نمی رود .
سخنِ در اين است که : در طولِ تاريخِ اسلام ، جوامعِ بسياری با الگوهایِ اسلامی و بر مبنایِ مبانی و موازينِ آن تشکيل گرديده و چه بسيار سلسله هایِ خلافتِ اسلامی که تاسيس و اداره شده است ونيز چه بسيار قدرت طلبانی که به مقتضایِ شرايط ، نام اسلام را بر حاکميتِ خويش نهادند و باری به هر جهت ، اجرایِ اصول و مبانیِ اسلامی را ، با تمامِ توانِ خود و کشش جامعه و عصرشان ، بر عهده گرفتند . تاريخ و جغرافیا آکنده از نمونه هایِ فراوانِ چنين جوامع و شرايطی است و در ايران آشکارتر از همه حاکميتِ دراز مدتِ " صفويان " است که « مّجددِ شيعه » - يا به باورِ کسانی چون دکتر شريعتی - مؤسسِ نوعي از آن بوده اند ...
اما نکته یِ اصلی و مهم در آن است که تمامیِ اين گونه حاکميت ها و نیز جريان های گوناگون عقیدتی و فلسفی و فرق و مذاهب متفاوت ، خود را مسلمان و احيا کننده و اجرا کننده یِ اصول و مبانیِ اسلامی دانسته اند و شگفت آن که همگی هم خود را ، تنها حاکميتِ به حقِ اسلامی – يا شيعی– شمرده اند ...
اين همه فرقه و مذهب و تمامیِ اين " هفتاد و دو ملت " در طولِ تاريخِ اسلام و تا کنون - عينا و دقيقا - همين ادعا را داشته اند و کرده اند ... و اما شگفتا که - اسلام نيز - تمامیِ اين روش ها و شناخت های دگرگون و سنت هایِ قومی و قبيله ای و شرايطِ گوناگونِ تاريخی و جغرافيائی را ، پذیرفته ، در خود جذب كرده ، یا در چارچوبِ خویش جا داده است ...
تمامیِ مکاتب و مذاهبِ اسلامی و هم چنين بانيان و حاکمانِ سلسله هایِ " خلافتِ اسلامی " از امویان و عباسیان و فاطمیان مصر و شعوبیان و اشعریان و معتزلیان و نهضت های قرمطی و اسماعیلی و حتا امولیان اندلس و زیدیه و سربه داران و سیاه پوشان و سرخ جامه گان و درویشانِ تولی تبرائی و اقطابِ صوفیه ، تا ابوابِ عالی در امپراتوری عثمانی و نیز وهابیان و سنوسیان و بابیان و بهائیان و دیگران و دیگران - همواره و همگان و درهمه حال و همه جا - مدعی بوده اند که ديگر فِرَق و مذاهب ، ناحق بوده اند و خود تنها " فرقه یِ ناجيه " اي هستند كه چون حاکمانِ و راویان پيشين نتوانسته اند ماهيت و جوهرِ اسلام را - چنان که شايد و بايد و آن ها می بینند و می شناسند - اجرا کنند ، آن ها مي خواهند آن شناختِ اصيل را تعريف و اجرا نمایند و همه نيز ادعايِ توفيق و حقانيت داشته اند .
و خلاصه اين که همواره اشخاص و شخصيت ها و جريان هايی در جوامعِ اسلامی ، بوده اند و وجود داشته اند که از يک ايده آلِ ديگر و تازه سخن گفته اند و اسلامی متفاوت را – که همان رأی و شناخت و اصولِ موردِ قبولِ خودشان باشد – به عنوانِ تنها شناختِ برحق معرفی کرده و وعده داده اند و باز دوباره و فردادئي ديگر ، شخصيت ها و جريان هایِ ديگر ، از شناخت و ايده آلِ ديگری سخن گفته اند و ...
" هم چنان افسانه در تکرار " ...
اما به راستي آيا اکنون هنگامِ آن نيست كه با خود بينديشيم و از خود به پرسيم : اين اصول و مباني چقدر جادار و گسترده ، يا مبهم و قابلِ تعریف و تطبيق بر مصاديقِ گوناگون ، بوده است كه در طولِ تاريخِ هزار و چارصد ساله ، هر مکتب و نهضت و جریانی و نیز هر قلدر و صاحب قدرت و ثروت و نفوذي ، توانسته است آن را به خود نسبت دهد ؟ و چگونه است که تعاریف متفاوت و - حتا اضدادِ بي شمار - در يك مفهومِ واحد گرد آمده اند ؟
و بگذریم از این که تا همین نود سال گذشته و ظهور عصر اصلاحات در جوامع پس از جنگِ بین الملل اول و فروپاشی امپراطوری عثمانی - یا حتا نزدیک تر- تا پیش از فتوای تاریخی " شیخ شلتوت " مفتی جامع الازهر مصر و تآسیس " دارالتقریب بین المذاهب الاسلامیه " و شیوع مفهوم " وحدتِ اسلامی " در جوامع مسلمان نشین خاورمیانه ، هنوز شیعیان ایران را " رافضی " و مجوس و گبر و از دین برگشته و بت پرست و چه و چه می دانستند و ما هم – متقابلا - تا همین دیروز دهه ی دوم ربیع الاول را " عید الزهراء " می شمرده ایم و جشن های " عمر کشان " می گرفته ایم و هنوز زمان درازی نیست که همین صوفیان نعمت اللهی و درویشان گنابادی - که ما " حسینیه ی شریعت " را بر سرشان کوبیدیم – پیش قدم شدند و اولین فرقه از صوفیه ی معاصر ایران بودند که جواز تعبد به " شریعت " را در کنار " طریقت " امضا کردند و ... و ... و ...
و سرانجام این که : این اصول و مبانی اسلامی و شیعی که از آن دم می زنید ، چیزی نیست جز همان که قرن هاست در این کشور حاکم بوده و سنت هایِ خویش را به اجرا گذاشته و سابقه یِ حاکمیتِ مستقیمِ روحانیت را - نیز- به تجربه و اجرا نهاده است و اگر چشمی و فهمی باشد اکنون دیگر چیزی بر کسی پوشیده نیست و بسیاری از نادانسته هایِ تاریخی به روز شده و آشکار گردیده و ملتِ ایران اندک اندک دارد به جائی می رسد که ناچار خواهد بود هر چیزی را در مکان و موضع و محلی که عقلا و منطقا باید باشد ، قرار دهد و قدرتِ تفکیکِ پدیده ها از یکدیگر را بیاموزد و به نقد و بررسی و شناخت و سپس عمل بر مبنایِ یافته هایِ عقلی و مصلحتِ بهتر زندگی کردن خویش ، قیام و اقدام کند و خواص و اهلِ فرهنگ و اندیشه اش ، به فراگیر ساختنِ دانش و شناخت همت کنند و عوامش به جدا کردن کاه و جو دو خر و گوسپند از یکدیگر، قادر گردند و دست از پیروی کورکورانه و تسلیم و انفعالِ بوزینه وار بردارند و دیگر منافع و مصالحِ اقلیت هایِ فاسد و نالایق و باندهای فرصت طلب و ثروت اندوز در اولویت نباشد و سرانجام روزی مصلحت عموم و آزادی و آگاهی و حقوقِ همه گیر نوع بشر، بر هر چیزی برتری یابد و به رسمیت شناخته شود و خواب رفته گان و خود گول زنان نیز ، دریابند که دیگر- حتا - مال المصالحه ی بیگانه گان قرار گرفتن و باج های بی حساب از کیسه ی ملت دادن ، چیزی را عوض نمی کند و راهی جز تفکیکِ پدیده ها از یکدیگر و قرار دادنِ هر چیزی در جایِ خویش ، وجود ندارد و اصولِ معتبر و مقبول ، تنها آن اصولی است که در جایگاهِ خویش باشد و جز حق و سهمِ خود را نخواهد . که از قدیم و ندیم گفته اند : " هر چیز به جای خویش نیکوست " .
و التمام .