2- تمدن مدرن (جنگ سرد) ( اولين قسمت مقاله )
”جنگ سرد” اصطلاحي بودكه به مبارزه ورقابت سياسي ، اقتصادي ، صنعتي ، فرهنگي وتحقيقاتي تمدن غرب” و” اتحادشوروي” اطلاق مي گرديد . اما ” مبارزه ورقابت” درچه محوري شكل گرفت ؟ به قول معروف : ”دعوا سر چي بود ؟ ” آن چه در ” قرون جديد” و درنتيجه ي” انقلاب صنعتي” فراراه ” تمدن غرب” قرار گرفته بود ، از سوي ” ابر قدرت شرق” نيز مورد استقبال وحمايت بود . دنياي صنعت وماشينيزم ـ كه پديده ي غالب وتعيين كننده در تمدن غرب بود ـ كاملا از سوي اتحاد شوروي تقليد ومورد بهره برداري قرار گرفت .”رقابت” در توليد وگسترش ماشينيزم چنان بين شرق وغرب رو به اوج بود كه حتي در جنگ جهاني دوم امريكا واروپا ، نگران دست يافتن اتحاد شوروي به سلاح هاي اتمي وتكنولوژي فضانوردي پس ازآن گرديدند. كمي به عقب برگرديم . غرب ـ ودرآن زمان به رهبري انگليس وسپس امريكا ـ در سال هاي پس ازجنگ داخليِ شوروي وهنگامي كه ازسقوط اتحاد شوروي نا اميد گرديد ،كوشيد با حمايت از آلمان رها شده ازميثاقِ ورساي ،او را به هجوم وجنگ با شوروي وا دارد . ظهور كمونيست ها در روسيه ي سابق در عرصه ي قدرت سياسي و طلوع لنين ” تمدن غرب” را به واكنش جدي وادار ساخت . جهان صنعتي كوشيد ازافتادن قدرت به دست كمونيست وحداقل گسترش آن به كشورهاي ديگر جلوگيري نمايد ودراين راه تمامي تلاش خويش را به كار بست . ولي ”سوسياليست” در روسيه علي رغم سال ها جنگ داخلي وبحران هاي گوناگون پا گرفت وماندگار شد . تنها ” ديكتاتوري پرولتاريا” در قالب شخصيت استالين توانست ”سوسياليست ” رادر ” اتحاد شوروي” پي ريزد وحاكميت ” بلوك شرق” رادرعرصه ي قدرت مستقر سازد . كمونيست هاي شوروي در زماني به قدرت رسيدند كه جهان درگير مسايل وبحران هاي فراوان بود . تحولات سياسي و ” جهش” تعيين كننده وبزرگي كه در سده هاي 18و19م به وقوع پيوست ، سبب گرديدكه ناگهان تمامي تقسيمات دنيا تغيير نموده ونياز به تحولات سياسي وجغرافيايي هرروز شديدتر احساس گردد . ـ هر چه مي كوشيم بحث گسترده نشود وبه كانال هاي فرعي كشانده نگردد ،گويي ممكن نيست ، انگار نمي شود از گسترش بحث جلوگيري كرد ، پس بهترآن كه بگذاريم قلم هر جا كه خواست پيش برود- قرن 18 وسپس 19 ” تمدن غرب” را مرحله ي خاص وتعيين كننده اي از حيات خويش قرار داد . علاوه برانقلاب بزرگ فرانسه در1789 وتا پايان قرن ، ظهور ناپلئون بنا پارت در عرصه ي قدرت ، سيادت انگليس ومتفقين او را مورد ترديد قرار داد . رقابت هاي مستعمراني بين جهان امپراتوري هاي كهن ومسايل وبحران هاي گوناگون ، لزوم تقسيمات جديد را مطرح ساخت . دنياي امپراتوري هاي كهن كه عبارت بود از:” اتريش ـ هنگري” ، ” روسيه ” ، ”عثماني” ، ” اسپانيا” ، ” فرانسه” ومتحدين ومتفقين هر يك چون ” دانمارك ” ، ” هلند” ، ” نروژ” وقاره ي نو ” امريكا” درسال هاي اواخر قرن 18 و اوايل قرن 19 هم زمان با گسترش ” انقلاب صنعتي” وظهور ”ماشينيزم” تمامي تقسيمات كهن را در هم نورديد و دنياي جديد را پي ريزي كرد . درمدت كوتاهي ” امپراتوري كهن سال عثماني” فرو ريخت وطمع در مستعمرات آن ، فرانسه وانگلستان را به رقابت واداشته ، اتريش وكشورهاي متحد آلماني زبان را به يغما در گوشه وكنار فرا خواند . انقلاب فرانسه به سلطنت بوربون ها درفرانسه خاتمه داد ، اما جريانِ تندِ تحولاتِ انقلابي ناپلئون بناپارت را به عرصه ي قدرت فراخوانده وسرانجام ”جمهوري فرانسه” از كوره ي حوادث برآمد. در امريكا ” آزادي بردگان” وجنگ هاي استقلال ، براي بريتانيا فرزندي تدارك ديد ورقابت را شكلي ديگر بخشيد . حوادث و تحولاتِ بزرگي هم چون فروپاشي امپراتوري عثماني وجنگ هاي داخلي واعلاميه ي استقلال در امريكا ، همراه با ظهور ”ماشينيزم” جهان را با تحولاتي رو به رو ساخت كه در نتيجه ي آن مدعيان قدرت ومتوليان صنعت وصاحبان ثروت ، ناچار شدند براي آينده ي جهان خويش به جنگ برخيزند . آلمان امپراتوري قرباني جنگ اول جهاني گرديد واز دل كوره ي جنگ دنياهاي ديگر پا به عرصه ي وجود نهاد و رقابت به منظور به چنگ آوردن فضاهاي حياتي ومنابع انرژي ، بين اربابان ثروت و سياست ودانش آغاز گرديد . مستعمرات عثماني به مناطق نفوذ بريتانياي كبير وفرانسه تبديل شد وكمپاني هند شرقي سيطره ي سياسي واقتصادي خويش را د ر شرق گسترش داد . امريكاي آزاد ومستقل ، برخوردار از صنعت وثروت در يك سو ، فرانسه ي پس از ناپلئون در سوي ديگر وانگليسِ مدعي ، در محوردايره اي قرار داشت كه كشورهايِ متوليِ ” تمدن نوين” را تشكيل مي دادند. شرق درگيرخويش بود . چين وژاپن با يك ديگر درنبرد وافريقا دربردگي مي گذراند0 ”صنعت” غرب نياز به منابع تامينِ انژي وفلزاتِ گران بها داشت . جهان صنعتي به ثروت ومنابع روز افزون محتاج بود وصاحبان مواد ومنابع اوليه ، در افريقا و شرق بودند . نفت در خاورميانه ، مس واورانيوم وگندم وزغال وطلا ونقره در افريقا وآسيا قرار داشت و رقابت در راستاي تامين منابع مورد نيازِ صنايع در حال وآينده بود . گرچه جنگ جهاني اول به حاكميت امپراتوري عثماني پايان داده ورقابت هاي آينده را شكل تازه اي بخشيد ، اما واقعه ي بزرگي كه پيش از پايان جنگ ، لزوم تقسيمات ديگر را آشكار ساخت ، وقوع انقلاب سوساليستي در روسيه ي سابق بود . ناگهان تمامي چشم ها از مستعمراتِ عثماني ، به سوي مبارزه با كمونيسم وحاكميت ” سوسياليست” و ” طبقه ي كارگر” معطوف گرديد . وجهانِ صنعتي تمامي توانِ خويش را در اين مبارزه متمركز ساخت . در 1917 ـ دوسال پيش از پايانِ جنگ ـ كمونيست ها اولين ضربه را خوردند وناچار شدند عهدنامه خشني را از امپراتور قدتمندِ آلمان دريافت كرده وبه آن تسليم گردند . اما اين صلح جداگانه وخشن براي شورويِ جوان – كه به توصيه و اصرار لنين صورت گرفته بود - مجازاتِِ اندك وبيهوده اي بود ، چنان كه بي درنگ و از همان لحظه ، نطفه ي جنگ هاي داخلي منعقد گرديد وسرانجام پس از نزديك به بيست سال و شركت در جنگ جهاني دوم و گذراندنِ بحران هايِ داخلي و خارجي به ظهور امپراتوري كمونيست در آسيا واروپاي شرقي منجر گرديد . صاحبان صنعت وتكنولوژي با پايانِ جنگ اول جهاني ، گر چه ترك هاي عثماني را ازصحنه ي رقابت خارج ساخته بودند ، اما اندك اندك با” ابرقدرتي” تازه نفس وقدرتمند روبروگشتندكه به لحاظ سياسي واقتصادي در برابر ”غرب” قرار مي گرفت و گرفت . چنان كه از كوره هايِ حوادثِ گوناگون نيز گذشته وتوطئه هايِ بسياري را خنثي نمود . ”جنگ سرد” از همين لحظه وهمين هنگام پاي به عرصه ي وجود نهاد . اكنون لازم است ريشه هايِ جنگِ سرد و رقابتِ شرق وغرب را به بررسي گرفته وبشناسيم و از خود به پرسيم دو بلوك چه اختلافِ بزرگي با يك ديگرداشتند وچه منافعي ايشان را به مبارزه بر مي انگيخت ؟ درحالي كه هر دو- كم و بيش - از مواهب ” ماشينيزم” برخوردار بودند ومبارزه براي به دست آوردن تكنولوژي - يا دنياي مستعمرات - ”شوروي جوان” ر ا به رقابت بر نمي انگيخت . ” اتحاد شوروي” درآغاز براي تثبيتِ حياتِ سياسي و موجوديتِ خويش جنگيد وسپس براي به چنگ آوردن منابع ومواد اوليه ، به منظور حفظ حاكميت وگسترش آن به اين ميدان كشيده شد . در واقع تضادِ ايدئولوژيك مبنايِ رقابت بينِ دو جهانِ سرمايه داري خصوصي و دولتي بود . در پايانِ جنگ جهاني اول ، روسيه ي تزاري ازهم پاشيد وكمونيست ها به تدريج به قدرت رسيدند وسال هاي بين دو جنگ را به تثبيت خويش وگسترش فضاهاي حياتي كوشيدند . ظهوركمونيست در امپراتوري تزاري روسيه ، وبه ويژه پيروز شدنِ آ ن ، سبب گرديد كه تمامي معادلاتِ جهان سرمايه وثروتِ خصوصي درهم ريخته ورقابت هاي جديد آشكار گردد . اكنون ” تمدن غرب” درآستانه ي مدرنيزم واوجِ شكوفايي صنعت ، باگونه ي ديگري از نگرش نسبت به جهان برخورد كرده بود و مالكيتِ دولتي وظهور واستقرار سوسياليست را دربرابر مي ديد .گويا رقابت ديگر بين فرانسه وانگليس نيست وامپراتوري روسيه جز‌‌‍ء شركايِ سناريويِ مديريت جهاني نبوده ، بلكه راه ديگري را پيشنهاد مي كرد . در برابر جهان سرمايه ، اينك دنياي سوسياليست ظهور مي كرد وبه تدريج جهان به دو قطبِ ” مالكيت خصوصي”و” دولتي” تقسيم مي گرديد ، لذا تمامي تقسيماتي كه پس از1917درجهان به وقوع پيوست ، تحت ت‍‌اثيريكي از اين دو نگرش قرار داشت . اكنون كشورهاي متمدن وچشم به آينده ، بايد حول يكي از اين دو محور متمركز مي شدند . رقابت ومبارزه اي كه پس از 1917 تا فروپاشي ” اتحاد شوروي” جريان داشت تنها به انگيزه ي قرار گرفتن دريكي از دو نگرش حاكم بود . يا جزء اقمار ” سرمايه داري ومالكيت خصوصي” قرار داشتي ويا در جانب ”سرمايه ي دولتي ومالكيت اشتراكي” واز همين زمان ـ هنگامي كه استقرارِ ابرقدرتِ شرق به ويژه هم زمان با جنگ دوم جهاني بديهي گرديد ـ كشورهاي غربي ومتكي برسيستم سرمايه ي خصوصي ، به متحدان خود پيوسته وتقسيمات اروپا وامريكا وآسيا ازبين رفته و از حساسيت افتاد واين بار يا جزء اقمار شرق عمومي ودولتي بودي ، يا درگروه غرب و سرمايه داري خصوصي قرار داشتي . در كشورهاي متولي تمدن وبرخوردار ازصنعت ، دو قطبِ ” سرمايه ي خصوصي ودولتي” ظهور نمود وهمين نگرش به كشورهاي جهان سوم نيز سرايت كرد . اينك دو جهان وجود داشت كه شرق وغرب بود واين دو گرچه يك تمدن بودند وهر دو برخوردار از صنعت وداراي منابعِ مواد خام ، اما هر دو نيز در تكاپو ورقابتي فشرده بر سرِ به چنگ آوردنِ فضاهاي حياتي جديد ومنابع سرشار قرار داشتند . اين تقسيم به گونه هاي ديگر نيز وجود داشت و دارد ، چنان كه مي توان گفت : كشورهايي بودند و هستند كه توسعه يافته وبرخوردار از صنعت وتكنولوژيِ مدرن مي باشند وكشورهايِِ ديگر درحالِ توسعه و رو به تمدن نوين داشته ودارند و اينان بودند كه ” جهانِ اول ودوم” را تشكيل مي دادند . دربرابر اين كشورها ، اكثريتي ازكشورهايي قرار داشت كه گر چه برروي معادن ومنابعِ سرشارِ مواد اوليه وانرژي لازم خفته بودند ، ولي چه به لحاظ فرهنگي و چه در ارتباط با صنعت وتكنولوژي محروم بودند وجهان سوم خوانده مي شدند وشدند . كشورهاي ”جهان سوم” در تقسيم بندي نوين ـ پس از دو جنگ جهاني ـ به كشورهايي گفته مي شد كه از” تمدن غرب” وصنعت وتكنولوژي ، هيچ نداشتند . در مقطع مورد بحث ، دركشورهاي جهان سوم حوادث وبحران هايي ظهور كرد كه پي آمد واندك نسيمي بود از وقايع بزرگ جهاني كه براين كشورها وزيد وتاثير اندكي - به گونه هايِ مختلف - براين كشورها گذاشت . بديهي است هنگامي كه ” انقلاب صنعتي” و دو انقلاب بزرگ اجتماعي و جهاني درفرانسه و روسيه ، حوادث سرنوشت ساز در امريكا و اروپا ، اعلاميه ي استقلال والغاي برده داري و صدور اعلاميه ي جهانيِ حقوق بشر و تاسيس جامعه ي ملل متحد ، درجهانِ متمدن واقع مي شود ويك جنگ بين المللي وجهاني ، دراين ارتباط برپا مي گردد وامپراتوري هاي كهني چون ” عثماني” و” روسيه تزاري” سقوط مي كنند ودر فرانسه پادشاهي به گيوتين سپرده مي شود ودانش به كران هاي بزرگ دست مي يابد و”جهش طبيعي واجتماعي” در تاريخِ ” تمدن غرب” واقع مي شود وبا كشف قوانين جديد درفيزيك و ديگر دانش ها ، علاوه برظهور ”ماشينيزم” وگسترش آن ، هسته ي اتم شكافته مي شود وبشريت به سلاح وتكنولوژي هسته اي دست پيدا مي كند ، بايد كه اين حوادث ووقايعِ بزرگ تقسيماتِ دنيا را درهم ريخته ، سبب بروز و ختمِ جنگِ دوم جهاني گرديده وبراساس تكنولوژي ونيازهاي دنيايِ نوين ، اهدافِ ديگري مورد انتظار قرارگيرد . آشكار است كه در چنين شرايطي ، چاره و راهي جز تحولات وسيع و بنيادين در مستعمرات وكشورهاي محروم از دانش و تكنولوژي وجود نخواهد داشت ، به ويژه هنگامي كه كشورهاي جهان سوم ومحرومانِ جهان ، برروي مواد خام ومنابعِ سرشار نفت وانرژي تكيه داشته باشند و درهمان زمان از دانش وتكنولوژي جديد و نيزآزادي محروم باشند . درهمين دوران كشورهاي صاحب تكنولوژي ودانش وقدرت سياسي ، دريك سو وكشورهاي جهان سوم ومحروم در سوي ديگر ، شاهد مقاطع تعيين كننده وبحران هاي بزرگ در حياتِ سياسي خويش هستند . در ويتنام ، امريكا وشوروي رو درروي يك ديگر ، اين سرزمين را به جنگي سي ساله كشاندند وآن را به دوبخش شمالي وجنوبي و دوحوزه ي نفوذ شرق وغرب تقسيم كردند . دركره هم چنين ودرچين ، شبه قاره ي هند ، امريكاي جنوبي ، اسپانيا ، خاورميانه و جهان اسلام وجاهاي ديگر و ديگر .... سال ها جنگ وانقلاب گيتي را آشفته ساخته ، حكام ، پادشاهان ، رؤساي جمهور وديكتاتورهاي نظامي وغير نظامي ، يكي پس ازديگري ظهور كردند ودست نشانده گان شرق وغرب ، برسرنوشت ومنابع كشورهاي جهان سوم دست يافتند و دنيا به دوحوزه ي نفوذ ” شرق وغرب” تقسيم گرديد . از 1917 به بعد ـ به ويژه در فاصله ي بين دو جنگ جهاني ـ وپس از آن تافروپاشي ” اتحاد شوروي”و ابر قدرت شرق ، هيچ جنگ ، انقلاب وبحراني در گيتي به وجود نيامد وسامان نيافت ،مگر اين كه به نحوي با منافع يكي از دو ” ابرقدرت” ارتباط مي يافت . چين به دوحوزه ي نفوذ تقسيم گرديد.” انقلاب كشاورزان” به قدرت رسيد و”چين كمونيست” و ”چين ملي” به وجودآمد . هم چنين در ويتنام وكره وحتي اروپاي برخوردار..... در كوبا و قاره ي امريكا انقلاب چريكي توسط كمونيست هاي مبارز وبا رهبري غول هايي چون ”چه گوارا” وفيدل كاسترو به پيروزي رسيد ، درروماني كمونيست ها به قدرت رسيدند ، دربلغارستان ، يوگسلاوي ، چكسلواكي وبسياري ازكشورهاي اروپاي شرقي ، انقلاب ها وكودتاها وبحران هايي در ارتباط با دو بلوك شرق و غرب صورت گرفت و دو” ابرقدرت” باتمام توان خويش به ايجاد حوادث مهم وسرنوشت ساز ، فراهم ساختن زمينه ي انقلاب هاي اجتماعي واقتصادي وسياسي و ايجاد بحران هاي گوناگون درارتباط با منافع يكي از دو ابرقدرت ، همت گماردند وسال ها منابع ومواد خام اوليه در اين راه به هدر رفت وچه جان ها كه فدا گشت وچه كشتارها وجنگ هاي منطقه اي وكوچك وبزرگ دراين رابطه به وجود آمد وهر روز وماه وسال بحران ها تقويت گرديد وانديشه هاي گوناگون ، تحت تاثير رقابت شرق وغرب ، به كشورهاي محروم ، صاحب مواد خام وباصطلاح ”جهان سوم” سرازير شد وگيتي را همه جا انقلاب وكودتا وجنگ وبحران فرا گرفت . ” تمدن غرب” و” ابرقدرت سرمايه وثروت” آلمان ميثاق ورساي را ، دوباره به پا داشت واجازه داد در ايتاليا وآلمان ديكتاتورهايي چون موسوليني وهيتلر ظهور نمايند وبه قدرت برسند ، تا ازتوان آن ها عليه ”اتحاد شوروي” وابرقدرت شرق ، بهره بگيرند وشايد ممكن گردد استالين ديكتاتور وقدرتمند ، توسط ديكتاتورهايي از قماش خودش از پا درآيد . بحران ها ، انقلاب ها ، منافع وچشم داشت ها ، سرانجام به جنگ جهاني دوم منجر گرديد و انگليس وفرانسه كوشيدند هيتلر را برانگيزند ، تا عليه استالين به عمل دست زند و” ناسيونال سوسياليسم آلمان” كه موج موفق قدرت واسلحه ي مدرن را دركف داشت واز حمايت پنهان وآشكار غرب نيز برخوردار بود ، به سمت شرق اغوا شود وجنگي بين آلمان واتحاد شوروي در چنين شرايطي ، سبب سقوط كمونيست وحذف ” ابرقدرت شرق” گردد . در فاصله ي دوجنگ جهاني ، انديشه هاي نو به كشورهاي حوزه ي نفوذ دو ابرقدرت سرازيرگرديده ، جنگ ها ، انقلاب ها وبحران هاي گوناگون را سبب گرديد . در خاورميانه - كه بزرگ ترين منابع نفت را ازآن خود داشت ومنطقه اي سوق الجيشي بود - آتش جنگي شعله ور گرديدكه هنوز ادامه دارد . نهضت هاي اصلاح طلب درمصروعربستان سعودي وتونس وسوريه ، ظهوركرد وشخصيت هايي چون سيد جمال افغاني وايراني ، عبده ، عبدالرزاق وجمال عبدالناصر قد برافراشتند . نهضت هاي ”وهابي” و”سنوسي” درخاورميانه اوج گرفت وانديشه ي اتحاد جهان اسلام وتقريب بين مذاهب اسلامي ، بروز كرد . هويت” عرب مسلمان” حضور خويش را برسر چاه هاي نفت ، به نمايندگي از جهان سرمايه گستراند وانديشه هاي نو قدرت گرفتند . در عربستان ، نهضت ”وهابي” به قدرت وحاكميت دست يافت وخاندان ”ملك سعود” به عرصه پادشاهي اين كشور راه يافتند و درمصر جمال عبدالناصر ،كانال سوئز را ملي اعلام مي كرد و درايران پس ازپيروزي مشروطه در دوران قاجار وسركوب بي درنگ آن و به توپ بستن مجلس شوراي ملي ، تعطيل مشروطه و رواج مشروعه توسط ناآگاهان و ارباب قدرت و منفعت ، پس از كشتن امير كبير و سركوبي نهضت هاي پيش روي چون نهضت ملي شدن صنعت نفت- كه به رهبري دكترمصدق شكل گرفت –دوباره ارتجاع و استبدادي تاريك و سياه مستقر گرديده و به مدت صد سال تاكنون ادامه يافت ودر عراق وسوريه ”حزب بعث” كه درآغازگرايشي به سمت شرق داشتند ، به قدرت رسيدند وحكومت هاي دست نشانده ي كهن سقوط كردند وجمهوري هاي بظاهر مستقل تاسيس گرديدند . در ليبي سرهنگ قذافي ، با هواداري آشكار از بلوك شرق به قدرت رسيد ودر اردن ، خاندان هاشمي به نمايندگي از غرب به پادشاهي نشستند و در ايران حكومت متزلزل وملوك الطوايفي قاجاريه ، جاي خويش را به ديكتاتوري رضاخان وتاسيس پادشاهي مقتدر ومتمركز ”پهلوي” ها انجاميد و الجزاير از سلطه ي استعماري فرانسه خارج شد ..... در يك مقطع حساس وبين دو جنگ جهاني ، انقلاب ها وكودتاها و نهضت هاي اصلاح طلبي واستقلال خواهي ، در كشورهاي خاورميانه ، يكي پس از ديگري ظهور كرد وبه قدرت رسيد . از اواخرقرن 18 و اوايل قرن 19 تا آغازجنگ جهاني دوم در1939م ، بزرگ ترين حوادث وبحران هاي تاريخي وسرنوشت ساز به وقوع پيوست وعلاوه بر خاورميانه وشرق ،كشورهايي از اروپا وسراسرافريقا را درنورديد . در امريكاي جنوبي وامريكاي مركزي وضع به همين گونه بود . علاوه بركوبا ،كشورهاي آرژانتين وشيلي ومكزيك وسايرمناطق ، درگير بحران وانقلاب وكودتاهاي تاق وجفت بودند . چنان كه عميق ترين تحولات را نيز در اين بخش از جهان شاهد بوديم وحضور امريكاي شمالي در قدرت ، به انگليس وفرانسه وآلمان اجازه نداد ، تا در سرنوشت قاره ي امريكا دخالت مهم ومؤثري داشته باشند وبه همين دليل تحولات در قاره ي امريكا وبه ويژه در امريكاي جنوبي عميق تر از ساير بخش هاي جهان بود . شبه قاره ي هند ، پس ازگاندي ونهرو وآزادشدن از استعمار فرانسه وسپس انگليس و كمپاني " هند شرقي " تحولا ت بزرگي را شاهد بود وبخش هايي ازآن در اثر جنگ ها وكشمكش هاي نيمه ي اول قرن بيستم ، از هندوستان بزرگ جدا شد وكشورهاي ”پاكستان” و” بنگلادش” راتشكيل داد . ژاپن هنوزدرگير مسايل داخلي ومرزي خويش بود وچين درجنگ با روسيه ي تزاري و ژاپن و سپس سرگرم آزادسازي خويش از رقابت هاي انگليس وفرانسه و سرانجام انقلاب كمونيستي بود و داشت عظمت كار بزرگ ” مائوتسه "را هضم مي كرد . و افريقا به حوزه هاي نفوذ تقسيم مي گرديد و درگير با جنگ هاي داخلي وبحران هاي تازه ،گرسنگي ومحروميت را تازه داشت مي شناخت واز منابع زير زميني وثروت هاي سرشارخويش آگاه مي گرديد و از بردگي مستقيم وكار در مزارع بزرگ امريكا سر باز مي زد و درحال رخوتِ پس ازخواب هاي طولاني به سر مي برد . جهان در آستانه ي جنگ دوم جهاني ، تصويري از هجوم ها ،جنگ ها ،آتش سوزي ها ، قتل عام ها وكودتاها ، انقلاب ها ، نهضت هاي بيداري واصلاح طلب ، مبارزات مسلح وغيرمسلّح ، نبردهاي خانگي وداخلي ، جنگ هاي آزادي بخش واستقلال بود . جهان تصويري بود ازكشتارها و قتل عام ها ومبارزات وبحران هاي تلخي كه در تاريخ بشر سابقه نداشت . دو ابر قدرت شرق وغرب درحال مبارزه ي مرگ وزندگي با يك ديگر بودند وهر يك وجود وحضور خويش را اثبا ت مي كردند ومتحدين خويش را مي يافتند ومنافع خود راتامين مي كردند ومنابع ومواد خام وحياتي خويش را تدارك مي ديدند وبراي آينده ي صنعتي وپرشتاب خود ، در داخل وخارج و در سراسرگيتي و در هر جا كه بويي از منافع سياسي و اقتصادي را استشمام كنند ، سرگرم مبارزه ي مرگ و زندگي بودند ...... جهان در فاصله ي دو جنگ ، توسط صاحبان صنعت وتكنولوژي به آزمايشگاهي تبديل گرديد كه مي بايد تامين كننده ي مصالح ”شرق وغرب” باشد . جنگ براي جهان سوم جدي بود ولي ارباب صنعت وتكنولوژي مستقيم با يك ديگر نمي جنگيدند ، بلكه كشورهاي گوناگون ومناطق وسيعي از گيتي ، منافع يكي از دو ابرقدرت را نمايندگي مي كردند و اين وضع با قدرت بي رحمانه ادامه داشت ، تا سرانجام به ظهور وگسترش ” نازيسم” و " فاشيسم " منجر گرديده ، با يورش به لهستان در 1939 به ”جنگ جهاني دوم” تبديل گرديد . درظهور وگسترش جنگ دوم جهاني گر چه هر دو ابرقدرت نقشي تعيين كننده داشتند ومحاسبات وقراردادهاي پنهان وآشكار هر دو طرف ، با آلمان مسلح وقدرتمند ، سبب شعله ورشدن آتش جنگ دوم گرديد ، اما بي شك انگليس ودكانداران لندن وپاريس ، عامل اساسي ونهايي بودند . سرمايه داري جهاني براين سياست نادرست كه ” آلمان ” را به سوي شرق ، عليه ” اتحاد شوروي” برانگيزد وبه جنگ وادارد ، سال ها اصرار ورزيد و اجازه داد هيتلر از شرايط بهره گيرد وبندهاي ميثاق ورساي را ، يكي پس از ديگري بگسلد ومسلح وقدرتمند ، باحمايت دكانداران بزرگ و ثروتمند ، به جنگ با ” اتحادشوروي” تشويق گردد وچنين نيز شد . درآغازجنگ هيتلر ، درشرقِ اروپا گسترش يافت واز چكسلواكي واتريش ولهستان ولتوني واستوني وليتواني وديگر سرزمين هاي مجاور شوروي آغازگرديد و سپس ، هنگامي كه خويش راقدرتمند و بي رقيب گمان كرد ، حمله ي گسترده عليه غرب را سامان بخشيد وجهان را دركمتر ازده سال ، به يكي از بزرگ ترين جنگ هاي زيان بخش ، در قرون جديد مسيحي كشاند ومنابع فراواني ازجهان را به هدر داد و نسلي را براي دومين بار درگير جنگي جهاني ساخت . ” تمدن غرب” – به ويژه انگليس و فرانسه - اجازه داد ديكتاتورها به قدرت برسند ومسلح گردند ، تا شايد بتوان ازايشان ، عليه قدرت ونفوذ ” اتحاد شوروي” بهره گرفت . جنگ جهاني اول به منظور تامين منافع وحوزه ي نفوذ صاحبا ن سرمايه وصنعت صورت گرفت و در هم ريختن دنياي كهن را درپي داشت . ولي جنگ دوم جهاني به منظوررقابت وتامين منابع مورد نياز دو ابرقدرت ” شرق وغرب” صورت گرفته ، تقسيمِ جهان را به دوحوزه ي نفوذ ممكن ساخت . هنگامي كه درپايان جنگ اول جهاني ،كمونيست درروسيه به قدرت رسيد ومعادلات دنياي سرمايه وصنعت را در هم ريخت ، جنگ دوم جهاني را ناگزيرساخته ومشتعل ساخت ولي هنگامي كه درپايان خويش به سقوط آلمان وايتاليا وتقسيم برلين ، به دومنطقه ي شرقي وغربي منجرگرديد ، تنها جهانِ زيان ديده را به دوحوزه ي نفوذ و تامين منابع ومنافع خويش تقسيم كرد ، اما در هر دو جنگ جهاني انگليس و فرانسه كه بانيانِ آن بودند بي ياري و دخالتِ جهانِ نو و امريكايِ تازه سامان يافته و از بحران هايِ گوناگون رهاشده و بر پايِ خويش ايستاده ، نتوانستند از مردابِ دو جنگِ جهاني برهند و هويت و حاكميت و منافعِ خويش را تامين كنند و اين تنها امريكاي شمالي بود كه آن ها را از باتلاقِ خود ساخته نجات داد . حادثه ي بزرگ ديگري كه در پايانِ جنگِ جهاني دوم به وقوع پيوست و دراهميت كمتر از حوادث دورانِ جنگ اول و پيروزيِ " بلشويك "ها در روسيه يِ 1917 نبود وتمامي تقسيم بندي هاي حاصل از جنگ دوم را مورد پرسش قرار داد ، حادثه ي مهم وسرنوشت سازِ شكافتنِ هسته ي اتم در امريكا و ساخت و آزمايشِ بمب اتمي در پايانِ جنگ بود كه تماميِ معادلات را برهم زد و در ژاپنِ سنتي وقرباني جنگ دوم جهاني ـ در شهرهاي هيروشيما و ناكازاكي – آزمايش شد و جهان برخوردار را به سلاح وتكنولوژي اتمي مجهز ساخت و شگفتا كه عاملِ بيداري ژاپن گرديده و اين كشور را به ” ابر قدرت صنعت و تكنولوژيِ مدرن ” تبديل نمود . اگر جنگ اول جهاني قدرت يافتنِ كمونيست در شرق وظهور ابر قدرتي تازه نفس وبزرگ را به همراه داشت ، جنگ دو م جهاني نيز” ابر قدرت صنعت وتكنووژي” را - باز هم در شرق - تاسيس و ايجاد نمود . ابرقدرتي كه تمامي معادلات ” شرق وغرب” را مورد ترديد قرارداده وتحتِ تاثيرگرفت . در پايان جنگ جهاني دوم - 1945 م- وآزمايش اتمي امريكا در ژاپن ، جهان شكل تازه اي به خود گرفت و هر دو ابر قدرت ، يك ديگر را به رسميت شناختند و دست ازجنگ كشيدند ومتحد ومتفق با يك ديگر ، ديكتاتورهاي نازي و فاشيست را درآلمان وايتاليا به تسليم وا داشتند وزآن پس ، رقابتِ خويش را در رشد وگسترش صنايع وتكنولوژي نوين دانستند و برخوردار از دانش ، تكنولوژي وثروت با دو نگرشِ ” سرمايه ي خصوصي ودولتي” به جذب وهضم منابع ومواد خامِ موجود و حاصله از جهان سوم همت گماشتند . رقابت دو ابرقدرت ” شرق وغرب” از اين پس ، در قالب مبارزه ي فرهنگي وتبليغاتي ومسابقه ي تسليحاتي وگسترش صنعت ـ به ويژه تكنولوژي هسته اي ـ ورقابت درجذب وحمايت ازكشورهاي هوادار و اقمارخويش ، ظاهر گرديدند و تا سقوط و فروپاشي اتحادشوروي ، اين رقابت ادامه يافت و به " جنگِ سرد " شهرت گرفت . هزاران فيلم ،كتاب وآثارتبليغي ونهضت هاي اصلاح طلبي واستقلال طلب وآزادي بخش دراين رابطه شكل گرفت . گروه ها ، احزاب و جمعيت هاي وابسته به شرق وغرب ، مؤسسات گوناگون وقيام ها و انقلاب هايِ بسياري را تحت تاثيرِخويش قرار دادند . ” جنگ سرد” داستانِ مبارزات ورقابت هاي شرق وغرب درسراسر گيتي است و نياز به تعمق فراوان دارد و ازسويِ ديدگاه هاي گوناگون و در زمانِ خويش نيز مورد نقد و بررسي قرارگرفته است . و اين همه بحث وسخنِ ما نيز به بهانه ي تعريف ”جنگ سرد” بود كه در اين جا ترجيح مي دهم آن را به پايان برسانم .
ادامه در پست بعدي ....